Miejska Biblioteka Publiczna

ROK 1957. Do szczecińskich szpitali zgłaszają się chorzy cierpiący na nieznaną chorobę. Infekcja błyskawicznie niszczy ich organizmy, doprowadzając do zgonu. W Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej zostaje powołany specjalny zespół do zbadania tej sprawy. Na jego czele staje porucznik Ugne Galant. Milicjanci muszą wrócić do nierozwiązanych śledztw sprzed kilku lat. W tym do tego, o którym oficjalnie się nie mówi - morderstwa, które miało miejsce we wrześniu 1952 w domu przy ulicy Wilsona 7 na Niebuszewie. Śledczy ścigają się nie tylko z czasem, ale z własnymi słabościami. Każda godzina śledztwa przybliża ich do odkrycia mroczniej prawdy o pionierach, którzy przybyli do Szczecina, by zbudować nowy, lepszy świat.

Ku zaskoczeniu wszystkich Zuza Lewandowska otrzymuje paszport i wyjeżdża wraz ze swoją papugą na Kubę, na ślub Eduardo. Władza jednak nawet na chwilę nie chce jej spuszczać z oczu i w ślad za nią wysyła kapitana Mariańskiego wraz z kapralem Oparą. Tak się zaczyna historia zwariowanego pobytu mecenas Lewandowskiej w tropikach. Rekiny i krokodyle ludojady to tylko nieduża namiastka niebezpieczeństw, które czyhają na bezkompromisową w swoich działaniach panią mecenas.

Zuza Lewandowska musi stoczyć bezpardonową walkę z przestępcami, a przede wszystkim pokonać własne słabości. Czy Zgaga wywoła na Kubie kontrrewolucję? Czy Zuza wykryje sprawcę okrutnych zbrodni? Czy gorący romans pani mecenas wstrząśnie przyjaźnią polsko - kubańską? Jakie będą tego reperkusje? To co wydarzyło się na Kubie, zostaje na Kubie. Tak uważa Zuza Lewandowska, ale czy faktycznie?

Jest rok 1989. W Warszawie trwają obrady Okrągłego Stołu. Na ulicach miast pojawiają się przedsiębiorczy handlarze, którzy wprost z toreb, walizek i składanych stolików sprzedają deficytowe towary przywiezione z Zachodu. W modzie królują niepodzielnie marmurkowe dżinsy. Ludzie mówią, że już niedługo handel walutami przestanie być w kraju zakazany. Jeszcze nikt o tym nie wie, ale za chwilę PRL rozsypie się jak domek z kart, a rządząca partia, przewodniczka narodu, przestanie istnieć. Tymczasem w Poznaniu dochodzi do tajemniczych morderstw dokonanych na miejscowych handlarzach dewizami. Wszystko wskazuje na to, że ktoś chce przejąć walutowy interes szefa poznańskich cinkciarzy Grubego Rycha.

Śledztwo w sprawie zabitych handlarzy walutą przejmuje komenda wojewódzka milicji. Szef zespołu dochodzeniowo-śledczego powierza je kapitanowi Mirkowi Brodziakowi, który prywatnie jest dobrym znajomym Rycha. Sprawy zaczynają się komplikować, gdy wysłany na miejsce przestępstwa porucznik Teofil Olkiewicz znika bez śladu, a sprawą cinkciarzy zaczyna interesować się poznańska SB.

Luty 1986 roku. Młoda studentka wysiada z pociągu na stacji Poznań Garbary. Ma dojść do oddalonego o kilometr akademika, ale nigdy tam nie dociera. Znika bez śladu.

Czerwiec 1987 roku. W Poznaniu rozpoczynają się Międzynarodowe Targi. Do miasta przyjeżdżają goście z całego świata. W hotelu Polonez podczas dancingu na oczach bawiących się ludzi zostaje zastrzelona kobieta. Nikt nie widział sprawcy, ale na szczęście na sali zupełnie przypadkowo był porucznik Teofil Olkiewicz. Niezwłocznie rozpoczyna śledztwo i niemal natychmiast znajduje podejrzanego.

W tym samym czasie Ryszard Grubiński, boss poznańskiego cinkciarskiego światka, zasiada do pokera z kilkoma bogatymi znajomymi. Gdy dochodzi do ostatecznej rozgrywki, a na stole piętrzy się już sterta banknotów, do pokoju wpadają zamaskowani uzbrojeni bandyci i rabują pieniądze. Nie wiedzą jeszcze, z kim zadarli. Nie wiedzą, że Gruby Rychu zawsze wyrównuje rachunki. W wyjaśnieniu sprawy pomogą mu miejscowi przestępcy, a także stary kolega z podwórka - kapitan milicji Mirosław Brodziak.

To on przejmie nadzór nad śledztwem, które rozpoczął w hotelu Polonez Teoś Olkiewicz. Wkrótce okaże się, że w każdej z tych spraw pojawiają się nici wzajemnych powiązań, a pajęczą sieć tajnych działań i intryg splata w całość Służba Bezpieczeństwa. Czy poznańskim milicjantom uda się ją rozplątać? Dokąd zaprowadzi prywatne śledztwo Rycha Grubińskiego? Co się stało z zaginioną studentką? By znaleźć odpowiedzi na te pytania, trzeba wziąć udział w morderczej rozgrywce...

Wnikliwa analiza społeczna tragedii, która wydarzyła się 4 lipca 1946 roku, a która do dzisiaj budzi wiele emocji - pogromu kieleckiego. "Pod klątwą" Joanny Tokarskiej-Bakir to próba zrozumienia tego, jak mogło dojść do tych dramatycznych w skutkach wydarzeń, a także rozprawa z otaczającymi je mitami, błędnymi interpretacjami oraz niedopowiedzeniami historycznymi. Ta wstrząsająca publikacja ukazuje nową, dotychczas nieznaną twarz pogromu kieleckich Żydów w 1946 roku. Joanna Tokarska-Bakir postanowiła sobie za cel zebranie faktów i dokumentów, z których wiele przedstawiła czytelnikom jako pierwsza, oraz przedstawienie społecznego tła pogromu kieleckiego. Przeanalizowała życiorysy uczestników pogromu, zrekonstruowała realia ich życia, odtworzyła ich losy sprzed wojny oraz pochodzenie - z jej pracy wyłonił się szczegółowy obraz powojennych Kielc, codziennych problemów, a także nastrojów, poglądów i przekonań, które panowały wśród Kielczan w latach czterdziestych. Książka "Pod klątwą" osadza pogrom kielecki w wielu kontekstach społecznych, przedstawia go z różnych perspektyw, a także ukazuje jego przebieg - niemal godzina po godzinie. Autorka opisała wiele czynników i okoliczności, które umożliwiły tak tragiczny przebieg sytuacji, takie jak antysemickie poglądy i nieudolność funkcjonariuszy służb mundurowych czy tuszowanie aktów przemocy wobec Żydów w miesiącach poprzedzających pogrom kielecki. "Pod klątwą" ukazuje również drugą stronę tragedii - relacje ocalałych z pogromu Żydów, naocznych świadków wydarzeń w 4 lipca 1946 roku. Z obrazu tragedii wyłaniają się również sylwetki ludzi, którzy próbowali pomóc i zapanować nad wymykającą się spod kontroli agresją otaczającego dom na Plantach i szybko rozrastającego się tłumu. "Pod klątwą" to obszerna praca, składająca się z dwóch części. Tom pierwszy to gruntowna społeczna analiza pogromu kieleckiego na podstawie wszystkich dostępnych źródeł, jak relacje świadków, dokumenty zebrane podczas prowadzonych śledztw, teczek funkcjonariuszy służb mundurowych biorących udział w pogromie kieleckim - Milicji Obywatelskiej, Wojska Polskiego, Urzędu Bezpieczeństwa. Przygotowując się do jej napisania, Joanna Tokarska-Bakir zajrzała również do policyjnych oraz prywatnych archiwów. Następnie skonfrontowała zebrane materiały z teoriami i przekonaniami historyków na temat pogromu kieleckiego, aby niektóre wykluczyć, inne potwierdzić, a jeszcze inne - znacznie rozszerzyć. W drugim tomie znajdują się źródła, na których autorka oparła swoją pracę - wszystkie zachowane dokumenty dotyczące pogromu kieleckiego. Joanna Tokarska-Bakir jest antropologiem kultury i literaturoznawcą, profesorem doktorem habilitowanym nauk humanistycznych oraz członkiem Instytutu Slawistyki PAN. W swoich badaniach koncentruje się między innymi na antropologii religii, historii i pamięci, stosunkach polsko-żydowskich w pamięci polskiej prowincji oraz fenomenologii i socjologii tabu.

Pogrom kielecki wciąż stanowi ważny przedmiot debaty publicznej w Polsce. Dotyczyły go dwa śledztwa, prowadzone przez polskie władze powojenne. W pierwszym, które władze komunistyczne rozpoczęły natychmiast po masakrze, usiłowano dowieść, że była ona akcją zbrojnego podziemia. Pod koniec dochodzenia drugiego, prowadzonego po roku 1989, forsowano przede wszystkim hipotezę, że przyczyną pogromu była ubecka prowokacja.Niniejsza książka, oparta na rozległej kwerendzie w Instytucie Pamięci Narodowej w latach 2013-2017 i innych archiwach, stanowi szczegółowy audyt obu tych postępowań. Było to również możliwe, ponieważ po śmierci Michała Chęcińskiego, świadka w śledztwie z lat 90., który był zwolennikiem tezy o radzieckiej prowokacji, autorce książki udostępniono jego archiwum domowe."Pod klątwą. Portret społeczny pogromu kieleckiego" to mikrohistoryczny fresk, odsłaniający wiele zupełnie nieznanych aspektów pogromu. Książka stawia sobie dwa główne cele. Zadaniem tomu pierwszego, zawierającego szczegółową analizę pogromu, jest prezentacja społecznego kontekstu, w którym stał się on możliwy: nastrojów, przekonań, światopoglądów, ścierających się w kieleckim życiu codziennym w drugim roku po wojnie. Celem tomu drugiego było skompletowanie najważniejszych źródeł dokumentujących to zdarzenie, w tym wielu niepublikowanych zeznań Żydów ocalałych z pogromu. Pozwoliły one na zrekonstruowanie doświadczenia ofiar oblężonych w domu przy ul. Planty 7. W dalszej perspektywie zgromadzona w tomie dokumentacja umożliwiła skorygowanie dotychczasowych list ofiar, z których aż 17 pozostało bez identyfikacji. Przyczynkiem do fenomenu świadectwa jest też zestawienie zeznań sprawców i ofiar, które dzieli pięć dekad pomiędzy śledztwami.Dzieki protokołom przesłuchań z lat czterdziestych i dziewięćdziesiątych, dokumentom osobistym, prasowym i notarialnym, w książce zarysowano sylwetki osób składających się - z jednej strony - na kielecki tłum pogromowy, z drugiej na ówczesne instytucje władzy (Milicja Obywatelska, Wojsko Polskie, Urząd Bezpieczeństwa, Urząd Wojewódzki). Instytucje te, rekrutujące się z tego samego społeczeństwa, którego bezpieczeństwa strzegły, nie tylko nie opanowały krytycznej sytuacji, ale same włączyły się do pogromu. Analiza biografii aktorów zdarzenia odsłania zupełnie nieznaną nieideologiczną historię Polski oglądaną z perspektywy Kielc.Wnikliwa analiza społeczna tragedii, która wydarzyła się 4 lipca 1946 roku, a która do dzisiaj budzi wiele emocji - pogromu kieleckiego. "Pod klątwą" Joanny Tokarskiej-Bakir to próba zrozumienia tego, jak mogło dojść do tych dramatycznych w skutkach wydarzeń, a także rozprawa z otaczającymi je mitami, błędnymi interpretacjami oraz niedopowiedzeniami historycznymi. Ta wstrząsająca publikacja ukazuje nową, dotychczas nieznaną twarz pogromu kieleckich Żydów w 1946 roku. Joanna Tokarska-Bakir postanowiła sobie za cel zebranie faktów i dokumentów, z których wiele przedstawiła czytelnikom jako pierwsza, oraz przedstawienie społecznego tła pogromu kieleckiego. Przeanalizowała życiorysy uczestników pogromu, zrekonstruowała realia ich życia, odtworzyła ich losy sprzed wojny oraz pochodzenie - z jej pracy wyłonił się szczegółowy obraz powojennych Kielc, codziennych problemów, a także nastrojów, poglądów i przekonań, które panowały wśród Kielczan w latach czterdziestych. Książka "Pod klątwą" osadza pogrom kielecki w wielu kontekstach społecznych, przedstawia go z różnych perspektyw, a także ukazuje jego przebieg - niemal godzina po godzinie. Autorka opisała wiele czynników i okoliczności, które umożliwiły tak tragiczny przebieg sytuacji, takie jak antysemickie poglądy i nieudolność funkcjonariuszy służb mundurowych czy tuszowanie aktów przemocy wobec Żydów w miesiącach poprzedzających pogrom kielecki. "Pod klątwą" ukazuje również drugą stronę tragedii - relacje ocalałych z pogromu Żydów, naocznych świadków wydarzeń w 4 lipca 1946 roku. Z obrazu tragedii wyłaniają się również sylwetki ludzi, którzy próbowali pomóc i zapanować nad wymykającą się spod kontroli agresją otaczającego dom na Plantach i szybko rozrastającego się tłumu. "Pod klątwą" to obszerna praca, składająca się z dwóch części. Tom pierwszy to gruntowna społeczna analiza pogromu kieleckiego na podstawie wszystkich dostępnych źródeł, jak relacje świadków, dokumenty zebrane podczas prowadzonych śledztw, teczek funkcjonariuszy służb mundurowych biorących udział w pogromie kieleckim - Milicji Obywatelskiej, Wojska Polskiego, Urzędu Bezpieczeństwa. Przygotowując się do jej napisania, Joanna Tokarska-Bakir zajrzała również do policyjnych oraz prywatnych archiwów. Następnie skonfrontowała zebrane materiały z teoriami i przekonaniami historyków na temat pogromu kieleckiego, aby niektóre wykluczyć, inne potwierdzić, a jeszcze inne - znacznie rozszerzyć. W drugim tomie znajdują się źródła, na których autorka oparła swoją pracę - wszystkie zachowane dokumenty dotyczące pogromu kieleckiego. Joanna Tokarska-Bakir jest antropologiem kultury i literaturoznawcą, profesorem doktorem habilitowanym nauk humanistycznych oraz członkiem Instytutu Slawistyki PAN. W swoich badaniach koncentruje się między innymi na antropologii religii, historii i pamięci, stosunkach polsko-żydowskich w pamięci polskiej prowincji oraz fenomenologii i socjologii tabu.

We wrześniu 1986 roku brutalne morderstwo wstrząsnęło niewielką nadmorską miejscowością.

Na plaży znaleziono zwłoki młodej dziewczyny, Reginy Wieczorek. Miała dziewiętnaście lat i żadnych wrogów. Na szczęście szybko udało się znaleźć winnego. Tak przynajmniej sądzi milicja.

Tymczasem pewnego listopadowego dnia na komisariacie pojawia się Jan Kowalski. Twierdzi, że zabił nie tylko Reginę, ale także pięć innych kobiet. Pozbawiał je życia z niezwykłą dla seryjnego mordercy regularnością - co siedem lat jedną.

Milicja staje przed zagadką: kim jest Jan Kowalski, bezwzględnym zbrodniarzem czy szaleńcem? Czy to możliwe, że od ponad trzydziestu lat nikt nie zauważył grasującego w okolicy mordercy? Co naprawdę spotkało Reginę i gdzie są inne ofiary Kowalskiego? I kim jest tajemniczy mężczyzna, który obiecuje młodym dziewczynom nowe życie, jeśli poświęcą to, co dla nich najcenniejsze?