SERIA: Biblioteka Krytyki Literackiej Kwartalnika Nowy Napis stanowią >>
| [Pokaż pozycje serii] |  |
| Anegdota o istnieniu : o twórczości Haliny Poświatowskiej |
Zmienia nasze spojrzenia na poetkę, której twórczość jakiś czas temu zastygła w wygodnym stereotypie. Z wielką odwagą i determinacją autor przebija się przez skorupy ustalonych opinii, by pokazać nam Poświatowską, jako poetkę pełni egzystencji. Ujawnia skryte w jej utworach niespożyte pokłady energii, która obejmuje nie tylko sferę emocji i ciała, ale także ambicje intelektualne oraz zainteresowania filozoficzne. Książka - dobrze osadzona w kontekście bogatej epistolografii pisarki - budzi zaufanie i niemały szacunek. |  |
Marek Kochan, pisarz, reżyser radiowy, profesor Uniwersytetu SWPS. Autor powieści, m.in. Plac zabaw (2007) i Fakir z Ipi (2013), a także dwudziestu kilku dramatów nagradzanych w Polsce i za granicą, prezentowanych m.in. w Berlinie, Neapolu, Madrycie, Hawanie, Tel Awiwie, Buenos Aires oraz w Nowym Jorku. Kilkanaście z nich zrealizowano w Teatrze Polskiego Radia, a dwa w Teatrze Telewizji TVP. Niniejszy zbiór zawiera dramaty Holyfood, Rio, Reduty, Makaki z Celebes, Lento rubato, Traktat o miłości i Niebieskie oczy proletariatu.Ze wstępu Kaliny Zalewskiej: Dramatopisarstwo Marka Kochana, niezależnie od portretowania świata mediów zagarniającego świat realny, wręcz zastępującego go wykreowanym obrazem, pokazuje także ciągłą grę między fikcją i rzeczywistością. Często gubimy się w kwestii, gdzie przebiega między nimi granica |  |
| Inaczej przeżyta nowoczesność : O pisarstwie Andrzeja Bobkowskiego |
Wielką zaletą Inaczej przeżytej nowoczesności jest wyeksponowanie i analitycznie pogłębione ukazanie Bobkowskiego jako wybitnego artysty - Maciej Nowak dokonuje licznych i błyskotliwych mikroanaliz wybranych fragmentów dzieł, wpisuje je w konteksty sztuki polskiej i europejskiej, przywołuje ustalenia badaczy nowoczesności. Wiele tu stwierdzeń świeżych, odkrywczych, pokazujących autora Szkiców piórkiem w nowym i szerszym kontekście. Ważną część książki stanowi świetna analiza dziennika czasu wojny, równie zajmująco pisane są dokonania Bobkowskiego jako nowelisty, często - jak czytamy - znakomitego, wybitnego epistolografa, a także dramatopisarza, eseisty i publicysty. Dużą wartością monografii Nowaka jest to, że odwołuje się ona do tekstów dotąd niezbadanych, zwłaszcza archiwaliów z polskich, francuskich, amerykańskich i szwajcarskich bibliotek. Przywoływane są - w części o biografii Bobkowskiego - nawet relacje świadków z Gwatemali.prof. dr hab. Maciej UrbanowskiMamy do czynienia z monografią najwyższej próby. Książka nie jest obszerna - czyta się ją niemal jednym tchem! Niemniej otrzymujemy pełny, całościowy obraz dokonań pisarskich Bobkowskiego, rzucony na szerokie tło tego, co dziś nazywamy nowoczesnością. Lekkość, taneczna swoboda, z jaką Maciej Nowak porusza się po zawiłych obszarach biografii i twórczości pisarza - czujemy to od pierwszych stron rozprawy - mają twarde fundamenty w postaci wieloletnich kwerend i żmudnych studiów materiałowych. Dokonane przez badacza eksploracje w archiwach polskich i zagranicznych w radykalny sposób zmieniają nasz obraz zarówno biografii, jak i dzieł Andrzeja Bobkowskiego. Część monograficzną książki dopełnia pierwsza komentowana antologia tekstów Bobkowskiego, w wyborze i opracowaniu autora tomu.prof. dr hab. Wojciech Kudyba |  |
Język właściwie użyty : szkice o poezji polskiej drugiej połowy XX wieku
Szkice o poezji polskiej drugiej połowy XX wieku |
Niniejszy tom obejmuje swym zasięgiem pełny horyzont czasowy dokonań badacza. Mieści zarówno wczesny szkic o poezji Tadeusza Różewicza (opublikowany w "Twórczości" w 1949 roku), jak i późne eseje ogłaszane na łamach "Tygodnika Powszechnego" na początku trzeciego tysiąclecia.Nie jest jednak systematycznym kursem historii literatury - staje się raczej wykładem prywatnym, tworzonym ze względu na osobiste fascynacje. Nie dlatego, by Błoński takiej syntezy stworzyć nie mógł, ale dlatego, że nie chciał. Zawsze podkreślał, że jego sposób obcowania z literaturą ma charakter afektywny.Bronił prawa krytyka do "zakochiwania się", do przywiązywania się do ulubionych autorów. Jak podkreśla Teresa Walas, "W polu jego zainteresowania pozostają już wówczas tylko ci autorzy, o których - jak mówi - może pisać poważnie". Co zdaniem Błońskiego decyduje o wadze, a więc i powadze twórczości poety?Czy ranga podejmowanych przez niego problemów? Horyzont (metafizyczny?) jego wyobraźni? Oto pytania, które będą nam towarzyszyć w trakcie lektury tego tomu. |  |
Liryka i polityka : Jacek Bierezin, Zbigniew Dominiak, Zdzisław Jaskuła, Witold Sułkowski : o twórczości poetów podziemnego pisma PULS
Jacek Bierezin, Zbigniew Dominiak, Zdzisław Jaskuła, Witold Sułkowski : o twórczości poetów podziemnego pisma PUL |
Książka jest rodzajem monografii jednego, dość spójnego środowiska literackiego. Tworzą je czterej autorzy, połączeni pewnym podobieństwem życiorysów, miejscem zamieszkania, a także okolicznościami społeczno-politycznymi, w których przyszło im pisać.Najstarszy z nich, Witold Sułkowski, urodził się w 1943 roku; najmłodszy, Zdzisław Jaskuła - w 1951 r. Pierwszy z nich w Warszawie, ale zaraz po wojnie znalazł się w Ĺ?odzi, drugi - w Ĺ?asku, lecz (od rozpoczęcia studiów polonistycznych na Uniwersytecie Ĺ?ódzkim) też był związany z Ĺ?odzią do końca życia. Jacek Bierezin i Zbigniew Dominiak byli łodzianami, razem rozpoczynali studia na UĹ? w 1967 roku, a zatem kilka miesięcy przed wydarzeniami 1968 r., które wstrząsnęły ówczesnym życiem akademickim i artystycznym, a wraz z nimi podstawami gomułkowskiej "małej stabilizacji".Autorzy opracowania świetnie pokazują, w jaki sposób poezja wspomnianych autorów stawała się artystyczną konsekwencją sprzeciwu, a zarazem odpowiedzią młodej generacji twórców na ówczesną sytuację polityczno-społeczną; w jaki sposób świadczyła o wyborze etycznym - o imperatywie mówienia prawdy, demaskowania kłamstw komunistycznej nowomowy. |  |
| Metaforyczny realizm : o twórczości Tadeusza Gajcego |
Jakie kulturowe źródła odkrywamy pod powierzchnią gęstych obrazów wypełniających wiersze i poematy Tadeusza Gajcego? Jakie paradoksy poetyckiego warsztatu wypełniają jego zawiłe frazy? A zatem: kim był autor Widm? Stopniowo z opracowania Rafała Brassego wyłaniają się odpowiedzi na te i podobne pytania. Każda z nich wsparta jest rzetelną analizą utworów poety. Badacz pieczołowicie otacza wiersze pisarza kontekstami biograficznymi, historycznymi, kulturowymi, a niekiedy nawet - teologicznymi, by ostatecznie w szczególny sposób skupić się na charakterystyce poetyckiej wyobraźni Gajcego i poetyce jego utworów. |  |
Między bytem a niebytem : o twórczości Leszka Elektorowicza
O twórczości Leszka Elektorowicza |
Próbę umieszczenia twórczości Leszka Elektorowicza na mapie polskiej literatury współczesnej wypada rozpocząć od zaprzeczeń. Autor "Przechadzek Sylena" nie należał do żadnej grupy literackiej, nie próbował też umieszczać swej twórczości w obrębie powojennych nurtów literackich. Wiele wskazuje na to, że od początku świadomie stronił od działań zespołowych, unikał wiążących się z tym zaangażowań ideologicznych. Prawdopodobnie już od czasu debiutu zdawał sobie sprawę, iż to właśnie rola outsidera i pewnego rodzaju odosobnienie pozwalają na wypracowanie własnego, indywidualnego sposobu widzenia świata oraz stylu literackiego, niezależnego od polityki literackiej władz PRL. |  |
| Nostalgiczna pieśń powrotu : o twórczości Floriana Czarnyszewicza |
Paulina Subocz-Białek oraz Ireneusz Staroń pokazują pisarza znad Berezyny jako autora na wskroś nowoczesnego, sylwicznego, łączącego w swych utworach konwencje eposu, sielanki, romansu, powieści rozwojowej, przygodowej, historycznej, czy też awanturniczo-łotrzykowskiej. Co więcej: zręcznie poruszającego się pomiędzy prawdą i fikcją, autobiografią i beletrystyką, kompozycją otwartą i zamkniętą, poetyką fragmentu i poetyką "całości"; wirtuozersko zderzającego ze sobą rozmaite rejestry i style polszczyzny, a także jej odmiany regionalne - przełamującego patos humorem, a sielankę katastrofizmem. Nowoczesność Czarnyszewicza to także dystans wobec mitotwórczej roli literatury. Zamieszczone w książce analizy odsłaniają pasjonującą grę, jaką artysta prowadzi z "polskim mitem", zarazem podważając go i utwierdzając, konstruując i dekonstruując. |  |
Ocalone, nieuśmierzone... : o twórczości Włodzimierza Odojewskiego
O twórczości Włodzimierza Odojewskiego |
Jeśli do rąk polskiego czytelnika nie trafiło dotąd popularne opracowanie poświęcone znanej i cenionej twórczości Włodzimierza Odojewskiego, to książka Wiesława Ratajczaka wypełnia ów brak z naddatkiem. Szczupłe ramy opracowania nie pozwalały na zbyt obszerną narrację, mamy więc do czynienia z ujęciem aspektowym. Ratajczak wybiera jeden, ważny dla pisarza problem i to jemu poświęca najwięcej uwagi. Znawców twórczości Odojewskiego nie zdziwi fakt, że wybranym przez badacza aspektem jest pamięć. Poznański historyk literatury odsłania motywacje skłaniające prozaika do koncentracji twórczości wokół kwestii pamięci historycznej, widzianej przez pryzmat konkretnego ludzkiego losu. Okazuje się, że sprawa ta jest dla pisarza ważna także ze względu na toczącą się walkę o symboliczne panowanie nad przeszłością narodów i państw. |  |
Poeta niemodny : o twórczości poetyckiej Jana Lechonia
O twórczości poetyckiej Jana Lechonia |
Choć o Lechoniu napisano już tysiące stron, a ostatnio niezwykłą popularnością cieszyły się jego pisma intymistyczne, opracowanie Wacława Lewandowskiego udowadnia, że wciąż poruszamy się wśród klisz i stereotypów, które raczej utrudniają, niż ułatwiają dostęp do skomplikowanej tkanki życia i twórczości skamandryty. Badacz z powodzeniem zagląda pod powierzchnię utartych sądów, ukazując, w jaki sposób polska krytyka i historia literatury powielały czytelnicze intuicje pierwszych odbiorców dzieł Lechonia. Opracowanie przynosi nie tylko mądre, wyważone odczytanie skomplikowanej biografii pisarza, nie tylko śmiałą, świetnie napisaną syntezę głównych kręgów twórczej aktywności poety, ale także dociekliwe, fascynujące i odkrywcze interpretacje ważnych i popularnych utworów autora "Karmazynowego poematu". |  |
| Postacie kobiecości : o poezji Kazimiery Iłłakowiczówny |
Istotnym walorem opracowania jest ciekawie nakreślona diachronia twórczości Kazimiery Iłłakowiczówny; syntetyczny, przejrzysty obraz rozwoju jej warsztatu poetyckiego. Zbigniew Chojnowski sprawnie porządkuje obszerny dorobek poetki, grupuje rozległy i mocno zróżnicowany materiał w bloki tematyczne, a następnie dokonuje ich rzetelnego omówienia. Wydobywa przy tym wiersze, które, choć dawne, to jednak do dziś uderzają wyrazistością moralnego przesłania. Otrzymaliśmy książkę, która spełnia oczekiwania wszystkich tych, którzy, zafascynowani niezwykłą biografią Kazimiery Iłłakowiczówny, poszukiwali przystępnego opracowania poświęconego nie tyle jej życiu, ile raczej jej bogatej, interesującej i wciąż ważnej twórczości. |  |
| Rzeczy niepokój : O twórczości Krzysztofa Kamila Baczyńskiego |
Autorka odważnie mierzy się nie tylko z literacką i pozaliteracką legendą poety, ale także z licznymi uproszczeniami, które zdążyły pojawić się w obszarze historii literatury. Krzysztof Kamil Baczyński stał się przecież zarówno symbolem pokolenia AK, jak i symbolem całej generacji poetów-żołnierzy, którzy oddali swoje życie w walce o godność i wolność. Badaczka z taktem i niemałą zręcznością wydobywa mniej znane aspekty zarówno biografii, jak i twórczości poety, przypomina teksty zapomniane, a oprócz tego na nowo oświetla te, które zadomowiły się w antologiach i naszej świadomości literackiej. Wirtuozerska gra perspektyw - syntetycznej i analitycznej - sprawność pióra, jasny wywód to dodatkowe atuty książki, która ma szanse znaleźć się nie tylko w bibliotekach szkolnych czy uniwersyteckich, ale także na półkach miłośników poezji XX wieku. Na uznanie zasługuje bardzo klarowny język wykładu. Przeprowadzone interpretacje są zakorzenione w solidnej analizie formalnej - ciekawe, niejednostronne, procesualne ("rozgrywają się" na oczach czytelnika, mają charakter analityczno-hermeneutycznych inscenizacji). |  |
| Topika, tren i tło : o poezji Wojciecha Wencla |
Książka o poezji Wojciecha Wencla jest potrzebna. To dziwne, że dotąd nie powstała, skoro debiut miał ów poeta olśniewający. Czesław Miłosz, pytany przez Teresę Walas o najciekawszych poetów konfesyjnych, obecnych następców Jerzego Lieberta, mówił o nim: "Jest taki poeta, Wencel w Gdańsku. Ale nie wiem, czy nie jest to jakiś nałóg, żeby łączyć katolicyzm z formami tradycyjnymi, metrycznymi. Czy rzeczywiście tak być musi? Zadaję takie pytanie". Związany przez pewien czas ze skandalizującym "BruLionem", uznany za odnowiciela polskiego neoklasycyzmu, autor stał się jednym z najmłodszych laureatów prestiżowej Nagrody im. Kościelskich, a jego głośny tom Oda chorej duszy w 1997 r. znalazł się w ósemce książek nominowanych do literackiej nagrody Nike. |  |
Tylko prawda jest ciekawa : o twórczości Józefa Mackiewicza
O twórczości Józefa Mackiewicza |
Józef Mackiewicz to jeden z najbardziej intrygujących świadków historii XX wieku. Monografia Adama Fitasa nie pozostawia co do tego najmniejszych wątpliwości. Lubelski badacz przekonująco burzy stereotypy, których gęstą sieć zarzucono zarówno na biografię autora Kontry, jak i jego dzieła. Ukazuje go jako człowieka odważnego i niezależnego od wpływów dwudziestowiecznych utopii, a także jako prozaika na wskroś nowoczesnego, obdarzonego ogromną wrażliwością na regionalną odmienność kulturową i strzegącego tej odmienności. Za sprawą opracowania Fitasa czytelnik, nawet ten nieco zaznajomiony z historią XX stulecia, odkrywa mało znane, a oświetlone przez Mackiewicza fakty z historii XX wieku - takie jak epopeja kozacka w czasie li wojny, eksterminacja Żydów w podwileńskich Ponarach czy też naloty i bombardowania dywanowe Drezna. A przy okazji poznaje tajniki niezwykłego warsztatu pisarza. |  |
Wierszem zbawić ludzkość : poezja Anny Świrszczyńskiej
Poezja Anny Świrszczyńskiej |
Bartosz Małczyński nie tylko klarownie przedstawił główne nurty recepcji dzieł pisarskich, ale uzupełnił je o tony, które wybrzmiewały dotąd w opracowaniach bardzo rzadko, dokonując ciekawych reinterpretacji niektórych wątków i pojedynczych utworów. |  |
| Wilcze tropy : O twórczości Mariusza Wilka |
Choć twórczość Mariusza Wilka już od dawna ma u nas zarówno zagorzałych wielbicieli, jak i ustalone miejsce na mapie literackiej, to jednak wiele wskazuje, że pisarz wciąż funkcjonuje jako outsider, nie dbając ani o opinie literackich salonów, ani też o poszerzenie grona swych czytelników. Są wśród nich także badacze literatury, tyle że niezbyt liczni. Prozie autora Wilczego notesu poświęcano dotąd recenzje oraz drobne artykuły naukowe. Napisana przez Monikę Krajewską praca ma więc jako pierwsza monografia twórczości wspomnianego pisarza trudne do przecenienia zadanie oswojenia Wilka z szerszą publicznością literacką. Książka sytuuje się na pograniczu historii literatury i krytyki literackiej. Autorka wybiera sposób pisania bliski raczej wysokiemu esejowi niż dysertacjom literaturoznawczym. Proza Mariusza Wilka wielojęzyczna, wielogatunkowa, niezwykle bogata i hybrydyczna niełatwo daje się pochwycić i zamknąć w ramy literaturoznawczych kategorii. Narzędzia współczesnych metodologii zdają się z niej ześlizgiwać, osadzając w umysłach i językach badaczy gorycz zawodu i niespełnienia. Pisarstwo autora Wołoki trochę tak jak północne krainy przezeń opisywane ? wymaga bowiem zamieszkania, empatii, wrośnięcia. A zatem opisywania go nie od zewnątrz z piedestału badacza, który zawsze wie lepiej lecz od wewnątrz: z punktu widzenia współuczestnika i wielbiciela. Dopiero wtedy odkrywa przed nami swoje najważniejsze walory. Taką właśnie empatyczną perspektywę opisu wybiera Monika Krajewska, starając się patrzeć na dzieło pisarza jego oczami, nie stroniąc jednocześnie od ujawniania swego osobistego stosunku do prezentowanych utworów. |  |
Żywe ryby na piasku : poeci londyńskich "Kontynentów"
Poeci londyńskich "Kontynentów" |
Słowo wstępne: "Tajemniczy młodzi o barwnych, niemal powieściowych życiorysach" - tak określiła ich Maria Danilewicz-Zielińska, autorka Szkiców o literaturze emigracyjnej. Czesław Miłosz uważał, że pierwszą książką, jaką powinni wydać, jest nie antologia wierszy, ale antologia biografii. Tragicznych, ale fascynujących biografii.O kim mowa? O poetach londyńskich "Kontynentów". Przedstawiamy ich w podwójnym ujęciu: grupowym (wcześniejszym) i indywidualnym (późniejszym). Stanowili szczególną grupę literacką, która jako pierwsza w dziejach polskiej literatury dojrzewała i debiutowała na obczyźnie - w Londynie na przełomie lat 50. i 60. ubiegłego wieku. Zwykle pisarze emigracyjni początki swojej twórczości mieli w ojczystym kraju, kontynuując ją później na obczyźnie. U poetów "Kontynentów" było więc inaczej. |
|