Miejska Biblioteka Publiczna

"Dziecko rodzi się z zaciśniętymi piąstkami przeciw światu, człowiek umiera z otwartymi dłońmi w geście posłuszeństwa" - mówiły żydowskie kobiety w Nowogródku. Tego posłuszeństwa zabrakło Józefowi Skakunowi, nowogrodzkiemu Żydowi. Uciekł z getta, przybrał tatarską tożsamość (jako muzułmanin miał prawo być obrzezany) i pod nazwiskiem Stefana Osmanowa zgłosił się na roboty do Niemiec, by przetrwać wojnę na ziemi wroga. Prawie cała rodzina Józefa Skakuna została wymordowana. Podobnie jak prawie wszyscy litewscy Żydzi, ponad dwieście sześćdziesiąt tysięcy ludzi. "Droga do grobu wybrukowana jest kłopotami" - mówiły żydowskie kobiety w Nowogródku. Stefan Osmanow żył w ciągłym strachu przed zdemaskowaniem. Ponieważ został przez gestapo uznany za Litwina, otworzyły sie przed nim nowe możliwości. By odsunąć od siebie wszelkie podejrzenia, zdecydował się na desperacki krok: jesienią wstąpił do Waffen SS.