Miejska Biblioteka Publiczna

Dziewięć esejów, tworzących najnowszą książkę Herty Müller, układa się coś w prywatną i polityczną autobiografię pisarki: dzieciństwo w bandyckiej wsi, matka cierpiąca głód na zesłaniu na Ukrainie, ojciec, który zapija swoją esesmańską przeszłość, samobójstwa przyjaciół i popełnione na nich morderstwa oraz emigracyjne życie autorki w Niemczech. "Król kłania się i zabija" to także refleksja nad istotą języka: żyjąc w państwie dyktatury, Müller doświadczyła języka jako narzędzia represji, ale również jako narzędzia oporu wobec totalitarnej władzy."Porażająca siła tych esejów kryje się w tajemnicy pięknego języka. Każde ze słów jest poważne, to znaczy waży więcej niż cała książka".Michael Naumann, "Die Zeit""Niezwykłym darem jest to, że Müller prowadzi czytelników po fantastycznych, często przerażających ścieżkach: jak rzadko kto potrafi rozkoszować się językiem, tworzyć go i jednocześnie mądrze nad nim rozmyślać".Simone Dattenberger, "Münchner Merkur""Język Herty Müller wyciosany jest z innego materiału niż ten, jakim przemawia duża część współczesnej literatury niemieckiej, przypominający rozpieszczoną roślinkę pokojową".Andrea Köhler, "Neue Züricher Zeitung" Herta Muller została laureatką Literackiej Nagroda Nobla 2009.

Za motto tej powieści wybrała Müller słowa Wieniczki z "Moskwy" Pietuszki Wieniedikta Jerofiejewa: "Nic to, nic to, powiedziałem sobie, nic to", powtarzane w chwili największego zagubienia, działające niczym zaklęcia, mające człowieka choć chwilę jeszcze utrzymać przy życiu. Również bohaterowie Müller mają swoje tajemne formułki, pod przykrywką których obok strachu narasta wielki gniew i wściekłość. Powieść zaczyna się fragmentami poetyckiej, przygnębiającej prozy, oferującej spojrzenie na szare i wrogie miasto, jego równie szarych mieszkańców, rzeczy wymykające się spod ludzkiej kontroli, nieprzyjazną przyrodę. W te opisy wplatają się wspomnienia z dzieciństwa. Stopniowo wyłania się z nich opowieść o nauczycielce Adinie, jej przyjaciołach i społeczeństwie zniszczonym i zdemoralizowanym przez terror i strach.

"Moją ojczyzną jest pestka jabłka, między sierpem a gwiazdą czyha pułapka" - tę rymowankę Herta Müller ułożyła, idąc na przesłuchanie do Securitate. W rozmowie z Angeliką Klammer noblistka opowiada nie tylko o swoim życiu w komunistycznej Rumunii i powstawaniu kolejnych książek, ale ponad wszystko pokazuje, jak historia pojedynczego człowieka splata się z historią w wielkim wymiarze.
Wychowana przez żołnierza SS i matkę, która spędziła pięć lat w sowieckim łagrze, opisuje dzieciństwo przesycone surowością, przemocą i strachem. Dorastanie w zatrutej ideologią szkole, wybory między wolnością a podporządkowaniem zakończone prześladowaniami ze strony służb bezpieczeństwa stają się kanwą opowieści o represjach dyktatury. Autorka analizuje, w jaki sposób reżim niszczy człowieka, pokazuje bezmyślne posłuszeństwo, grubiaństwo i zwierzęcą brutalność, które stają się dekalogiem władzy, a przede wszystkim samotność i strach, doprowadzające prześladowanych do obłędu albo samobójstwa. Zastanawia się także nad tym, jaką rolę w procesie zniewolenia odgrywa język i czy można uciec od przeszłości.
Moja ojczyzna. to opowieść i o autorce, i o traumach Europy Wschodniej, totalitaryzmach, uwikłaniu, od którego nie sposób uciec, i cenie, jaką przychodzi za nie zapłacić, ale to także ostrzeżenie, że dobrobyt przynosi bezmyślność i odbiera spojrzeniu przenikliwość.

Herta Müller przyszła na świat w 1953 roku w Nitzkydorf, w rodzinie rumuńskich Szwabów, w czasie, gdy mniejszość niemiecka w Rumunii czuła się podwójnie zagrożona: po pierwsze konsekwencjami przegranej u boku Hitlera wojny, po drugie szykanami komunistycznego państwa. Ciągły strach przed zniknięciem uczynił z członków tej małej społeczności więźniów martwej tradycji - liczyła się solidarność grupowa, izolacja od świata zewnętrznego, jednostka żądająca dla siebie jakichkolwiek praw była odmieńcem. Ojciec Müller opowiadał o wojnie jako o największej przygodzie swego życia, topiąc jednocześnie w alkoholu swoje esesmańskie wspomnienia. Dla Herty Müller wieś rodzinna stała się przykładem represyjnej zbiorowości, niszczącej wszelkie przejawy indywidualizmu, symbolem skostniałych patriarchalnych struktur, gloryfikacji faszystowskiej przeszłości: obiektem nienawiści, a jednocześnie motorem twórczości. To tę wieś właśnie, mentalność jej mieszkańców, niszczące jednostkę struktury portretuje pisarka w swojej pierwszej powieści. Kiedy ukazała się ona w roku 1984, Müller została opluta podczas wizyty w Nitzkydorf, zaś wioskowy fryzjer odmówił strzyżenia jej dziadka - do tej pory stałego klienta. Nizinami wpisuje się Müller w tradycję austriackiej "Antiheimatliteratur". Odrzuca opiewanie stron rodzinnych, beztroskiego dzieciństwa, "szczęśliwej" wsi i ojczystej przyrody - skansenu swojskości. Zbyt dobrze wie, że rumuńska prowincja tchnie zaduchem i nietolerancją, a banacka wieś - jako enklawa niemieckiej mniejszości - stanowi rezerwat faszyzmu. Język tej książki jest surowy, krótkie zdania, oparte na zaskakujących zestawieniach, mają niezwykle plastyczną siłę oddziaływania.

Herta Müller przedstawia dzieje tragicznej przyjaźni i koszmar życia za dyktatury Ceausescu. Niezwykła forma i poetycki język powodują, że powieść porusza i pozostawia trwały ślad w pamięci.Literacka Nagroda Nobla 2009