Miejska Biblioteka Publiczna

Kristof Bien, duńsko-polski architekt i grafik, stworzył powieść graficzną o jednym z najtrudniejszych momentów w historii Polski - o zbrodni dokonanej na żydowskich ocaleńcach z czasów Zagłady przez polskich sąsiadów. Historia zapamiętała to wydarzenie jako pogrom kielecki. Ta tragedia była dla dziesiątków tysięcy Żydów ostatecznym argumentem, że w Europie nigdy i nigdzie nie mogą czuć się bezpieczni. Lata milczenia narzuconego przez władze komunistyczne spowodowały, że w czasach wolności z trudem tę prawdę przyjmowano nie tylko w mieście, w którym się dramat zdarzył, ale w całej Polsce. Do dzisiaj wielu ludziom, nawet dobrej woli, przyjęcie tej prawdy sprawia tak ogromny problem, że odwołują się do rzekomej prowokacji komunistycznej, na którą wieloletnie i szczegółowe śledztwa prokuratorskie, dociekania historyków nie znalazły żadnych dowodów. Faktem jest - czego dowodzą świadectwa z epoki, jak chociażby osławiony raport ordynariusza kieleckiego ks. bpa Czesława Kaczmarka - że w zbrodniczych zajściach wzięła udział rzesza kielczan: robotników, rzemieślników, zwyczajnych ludzi. Gdyby więc nawet przyjąć, że zbrodnia była efektem jakichś działań o charakterze prowokacyjnym, to należy zadać sobie pytanie: dlaczego owa rzesza dobrych, spokojnych ludzi, chrześcijan, tak szybko pozwoliła się wciągnąć w mordy, przemoc, bicie i tortury kobiet, dzieci, starców, chorych? Co musieli mieć w swoich głowach i sercach, co nie powstrzymało ich przed zadawaniem gwałtu przez wiele godzin? I dlaczego w tym pięknym, starym mieście nie znalazł się nikt, kto próbowałby powstrzymać przemoc?Czy zwolennicy teorii prowokacji zadają sobie te pytania?W jaki sposób plotka, zwykła plotka, mogła poruszyć ludzi tak dalece, że porzucili swoje codzienne zajęcia, zgromadzili się przed budynkiem zamieszkanym przez Żydów, i jeśli nawet sami nie uczestniczyli w mordzie, to biernie mu się przyglądali, nierzadko okrzykami zachęcając morderców do krwawej jatki? Dlaczego to było możliwe?I czy na pewno dzisiaj - gdy ulicami naszych miast paradują młodzi ludzie z okrzykami "Śmierć wrogom ojczyzny", gdy na murach znowu pojawiają się szubienice z zawieszonymi gwiazdami Dawida, a na plakatach politycznych oponentów stygmatyzujące słowo "Żyd" - możemy być pewni, że jakaś plotka albo czyjeś przemyślne działanie prowokacyjne nie stanie się zaczynem kolejnej tragedii? Opowieść graficzna Plotka jest autorską wizją Kristofa Biena, a zarazem próbą przybliżenia tego trudnego tematu młodym czytelnikom wychowanym na kulturze popularnej. I może choćby w niewielkiej cząstce przyczynić się do tego, że powtórki z historii nie będzie.

W Kielcach polski antysemityzm ujawnił się z pełną siłą. W tym mieście pogrom miał miejsce po Holokauście. Kielce są jak kapsułka zawierająca potworny jad, który zatruwa relacje żydowsko-polskie, tworząc barierę uniemożliwiającą powrót do normalności i wspólną przyszłość.
To właśnie tam, w tym strasznym miejscu, mieliśmy zaszczyt spędzić szabas w towarzystwie polskich katolików, którzy poświęcili życie pamiętaniu i sprawianiu, by inni pamiętali, potępianiu morderstwa i nienawiści, uzdrawianiu ran. Przez wiele lat pozostanie w mojej pamięci postać człowieka niewielkiej postury, który podjął się dokonania zmiany - Pana Bogdana Białka (niespokrewniony z Chaimem Nachmanem i bez żydowskich korzeni, o których bym wiedział). To skromny człowiek, prawie niewidzialny, który przeobraził Kielce w centralny punkt pamięci i skruchy. A kiedy nadzieje, które niósł w sercu, ziściły się, przerastając jego najśmielsze marzenia, i w sprofanowanej i spustoszonej synagodze kieleckiej ponownie rozległa się żydowska modlitwa - dziesiątki Żydów i chrześcijan stworzyły jedną świętą wspólnotę w czasie tego szabasu - nie mógł dłużej powstrzymywać łez.
rabin prof. Yehoyada Amir, ICCI Insights & Information, 5 listopada 2009

Wnikliwa analiza społeczna tragedii, która wydarzyła się 4 lipca 1946 roku, a która do dzisiaj budzi wiele emocji - pogromu kieleckiego. "Pod klątwą" Joanny Tokarskiej-Bakir to próba zrozumienia tego, jak mogło dojść do tych dramatycznych w skutkach wydarzeń, a także rozprawa z otaczającymi je mitami, błędnymi interpretacjami oraz niedopowiedzeniami historycznymi. Ta wstrząsająca publikacja ukazuje nową, dotychczas nieznaną twarz pogromu kieleckich Żydów w 1946 roku. Joanna Tokarska-Bakir postanowiła sobie za cel zebranie faktów i dokumentów, z których wiele przedstawiła czytelnikom jako pierwsza, oraz przedstawienie społecznego tła pogromu kieleckiego. Przeanalizowała życiorysy uczestników pogromu, zrekonstruowała realia ich życia, odtworzyła ich losy sprzed wojny oraz pochodzenie - z jej pracy wyłonił się szczegółowy obraz powojennych Kielc, codziennych problemów, a także nastrojów, poglądów i przekonań, które panowały wśród Kielczan w latach czterdziestych. Książka "Pod klątwą" osadza pogrom kielecki w wielu kontekstach społecznych, przedstawia go z różnych perspektyw, a także ukazuje jego przebieg - niemal godzina po godzinie. Autorka opisała wiele czynników i okoliczności, które umożliwiły tak tragiczny przebieg sytuacji, takie jak antysemickie poglądy i nieudolność funkcjonariuszy służb mundurowych czy tuszowanie aktów przemocy wobec Żydów w miesiącach poprzedzających pogrom kielecki. "Pod klątwą" ukazuje również drugą stronę tragedii - relacje ocalałych z pogromu Żydów, naocznych świadków wydarzeń w 4 lipca 1946 roku. Z obrazu tragedii wyłaniają się również sylwetki ludzi, którzy próbowali pomóc i zapanować nad wymykającą się spod kontroli agresją otaczającego dom na Plantach i szybko rozrastającego się tłumu. "Pod klątwą" to obszerna praca, składająca się z dwóch części. Tom pierwszy to gruntowna społeczna analiza pogromu kieleckiego na podstawie wszystkich dostępnych źródeł, jak relacje świadków, dokumenty zebrane podczas prowadzonych śledztw, teczek funkcjonariuszy służb mundurowych biorących udział w pogromie kieleckim - Milicji Obywatelskiej, Wojska Polskiego, Urzędu Bezpieczeństwa. Przygotowując się do jej napisania, Joanna Tokarska-Bakir zajrzała również do policyjnych oraz prywatnych archiwów. Następnie skonfrontowała zebrane materiały z teoriami i przekonaniami historyków na temat pogromu kieleckiego, aby niektóre wykluczyć, inne potwierdzić, a jeszcze inne - znacznie rozszerzyć. W drugim tomie znajdują się źródła, na których autorka oparła swoją pracę - wszystkie zachowane dokumenty dotyczące pogromu kieleckiego. Joanna Tokarska-Bakir jest antropologiem kultury i literaturoznawcą, profesorem doktorem habilitowanym nauk humanistycznych oraz członkiem Instytutu Slawistyki PAN. W swoich badaniach koncentruje się między innymi na antropologii religii, historii i pamięci, stosunkach polsko-żydowskich w pamięci polskiej prowincji oraz fenomenologii i socjologii tabu.

Pogrom kielecki wciąż stanowi ważny przedmiot debaty publicznej w Polsce. Dotyczyły go dwa śledztwa, prowadzone przez polskie władze powojenne. W pierwszym, które władze komunistyczne rozpoczęły natychmiast po masakrze, usiłowano dowieść, że była ona akcją zbrojnego podziemia. Pod koniec dochodzenia drugiego, prowadzonego po roku 1989, forsowano przede wszystkim hipotezę, że przyczyną pogromu była ubecka prowokacja.Niniejsza książka, oparta na rozległej kwerendzie w Instytucie Pamięci Narodowej w latach 2013-2017 i innych archiwach, stanowi szczegółowy audyt obu tych postępowań. Było to również możliwe, ponieważ po śmierci Michała Chęcińskiego, świadka w śledztwie z lat 90., który był zwolennikiem tezy o radzieckiej prowokacji, autorce książki udostępniono jego archiwum domowe."Pod klątwą. Portret społeczny pogromu kieleckiego" to mikrohistoryczny fresk, odsłaniający wiele zupełnie nieznanych aspektów pogromu. Książka stawia sobie dwa główne cele. Zadaniem tomu pierwszego, zawierającego szczegółową analizę pogromu, jest prezentacja społecznego kontekstu, w którym stał się on możliwy: nastrojów, przekonań, światopoglądów, ścierających się w kieleckim życiu codziennym w drugim roku po wojnie. Celem tomu drugiego było skompletowanie najważniejszych źródeł dokumentujących to zdarzenie, w tym wielu niepublikowanych zeznań Żydów ocalałych z pogromu. Pozwoliły one na zrekonstruowanie doświadczenia ofiar oblężonych w domu przy ul. Planty 7. W dalszej perspektywie zgromadzona w tomie dokumentacja umożliwiła skorygowanie dotychczasowych list ofiar, z których aż 17 pozostało bez identyfikacji. Przyczynkiem do fenomenu świadectwa jest też zestawienie zeznań sprawców i ofiar, które dzieli pięć dekad pomiędzy śledztwami.Dzieki protokołom przesłuchań z lat czterdziestych i dziewięćdziesiątych, dokumentom osobistym, prasowym i notarialnym, w książce zarysowano sylwetki osób składających się - z jednej strony - na kielecki tłum pogromowy, z drugiej na ówczesne instytucje władzy (Milicja Obywatelska, Wojsko Polskie, Urząd Bezpieczeństwa, Urząd Wojewódzki). Instytucje te, rekrutujące się z tego samego społeczeństwa, którego bezpieczeństwa strzegły, nie tylko nie opanowały krytycznej sytuacji, ale same włączyły się do pogromu. Analiza biografii aktorów zdarzenia odsłania zupełnie nieznaną nieideologiczną historię Polski oglądaną z perspektywy Kielc.Wnikliwa analiza społeczna tragedii, która wydarzyła się 4 lipca 1946 roku, a która do dzisiaj budzi wiele emocji - pogromu kieleckiego. "Pod klątwą" Joanny Tokarskiej-Bakir to próba zrozumienia tego, jak mogło dojść do tych dramatycznych w skutkach wydarzeń, a także rozprawa z otaczającymi je mitami, błędnymi interpretacjami oraz niedopowiedzeniami historycznymi. Ta wstrząsająca publikacja ukazuje nową, dotychczas nieznaną twarz pogromu kieleckich Żydów w 1946 roku. Joanna Tokarska-Bakir postanowiła sobie za cel zebranie faktów i dokumentów, z których wiele przedstawiła czytelnikom jako pierwsza, oraz przedstawienie społecznego tła pogromu kieleckiego. Przeanalizowała życiorysy uczestników pogromu, zrekonstruowała realia ich życia, odtworzyła ich losy sprzed wojny oraz pochodzenie - z jej pracy wyłonił się szczegółowy obraz powojennych Kielc, codziennych problemów, a także nastrojów, poglądów i przekonań, które panowały wśród Kielczan w latach czterdziestych. Książka "Pod klątwą" osadza pogrom kielecki w wielu kontekstach społecznych, przedstawia go z różnych perspektyw, a także ukazuje jego przebieg - niemal godzina po godzinie. Autorka opisała wiele czynników i okoliczności, które umożliwiły tak tragiczny przebieg sytuacji, takie jak antysemickie poglądy i nieudolność funkcjonariuszy służb mundurowych czy tuszowanie aktów przemocy wobec Żydów w miesiącach poprzedzających pogrom kielecki. "Pod klątwą" ukazuje również drugą stronę tragedii - relacje ocalałych z pogromu Żydów, naocznych świadków wydarzeń w 4 lipca 1946 roku. Z obrazu tragedii wyłaniają się również sylwetki ludzi, którzy próbowali pomóc i zapanować nad wymykającą się spod kontroli agresją otaczającego dom na Plantach i szybko rozrastającego się tłumu. "Pod klątwą" to obszerna praca, składająca się z dwóch części. Tom pierwszy to gruntowna społeczna analiza pogromu kieleckiego na podstawie wszystkich dostępnych źródeł, jak relacje świadków, dokumenty zebrane podczas prowadzonych śledztw, teczek funkcjonariuszy służb mundurowych biorących udział w pogromie kieleckim - Milicji Obywatelskiej, Wojska Polskiego, Urzędu Bezpieczeństwa. Przygotowując się do jej napisania, Joanna Tokarska-Bakir zajrzała również do policyjnych oraz prywatnych archiwów. Następnie skonfrontowała zebrane materiały z teoriami i przekonaniami historyków na temat pogromu kieleckiego, aby niektóre wykluczyć, inne potwierdzić, a jeszcze inne - znacznie rozszerzyć. W drugim tomie znajdują się źródła, na których autorka oparła swoją pracę - wszystkie zachowane dokumenty dotyczące pogromu kieleckiego. Joanna Tokarska-Bakir jest antropologiem kultury i literaturoznawcą, profesorem doktorem habilitowanym nauk humanistycznych oraz członkiem Instytutu Slawistyki PAN. W swoich badaniach koncentruje się między innymi na antropologii religii, historii i pamięci, stosunkach polsko-żydowskich w pamięci polskiej prowincji oraz fenomenologii i socjologii tabu.

Śmierć młodziutkiej kieleckiej influencerki sprawia, że prokurator Arkadiusz Painer będzie musiał zmierzyć się z technologią i światem, których nie zna i nie rozumie. Na szczęście i tym razem przyjdą mu z pomocą Dorota Kowalska, uważana za najlepszą technik kryminalną w okolicy, a także Dariusz Kryński, który po raz pierwszy stanie na czele zespołu dochodzeniowego. Do "kręgu Painera" dołączy też młody informatyk z wydziału do walki z cyberprzestępczością, a jego pomoc okaże się nieodzowna. Nic jednak nie pójdzie łatwo.Umierają kolejne osoby, tymczasem w zespole śledczych dochodzi do konfliktu. Morderca ciągle wyprzedza policjantów o krok, a sprawę dodatkowo komplikuje rosnące zainteresowanie mediów.Wybucha afera, w której Kryński będzie starał się zrobić wszystko, by uniknąć roli kozła ofiarnego, a Painer, świadom konsekwencji, musi wybierać - postąpić wbrew woli zwierzchników czy wbrew prawu.