Miejska Biblioteka Publiczna

Dziewięć esejów, tworzących najnowszą książkę Herty Müller, układa się coś w prywatną i polityczną autobiografię pisarki: dzieciństwo w bandyckiej wsi, matka cierpiąca głód na zesłaniu na Ukrainie, ojciec, który zapija swoją esesmańską przeszłość, samobójstwa przyjaciół i popełnione na nich morderstwa oraz emigracyjne życie autorki w Niemczech. "Król kłania się i zabija" to także refleksja nad istotą języka: żyjąc w państwie dyktatury, Müller doświadczyła języka jako narzędzia represji, ale również jako narzędzia oporu wobec totalitarnej władzy."Porażająca siła tych esejów kryje się w tajemnicy pięknego języka. Każde ze słów jest poważne, to znaczy waży więcej niż cała książka".Michael Naumann, "Die Zeit""Niezwykłym darem jest to, że Müller prowadzi czytelników po fantastycznych, często przerażających ścieżkach: jak rzadko kto potrafi rozkoszować się językiem, tworzyć go i jednocześnie mądrze nad nim rozmyślać".Simone Dattenberger, "Münchner Merkur""Język Herty Müller wyciosany jest z innego materiału niż ten, jakim przemawia duża część współczesnej literatury niemieckiej, przypominający rozpieszczoną roślinkę pokojową".Andrea Köhler, "Neue Züricher Zeitung" Herta Muller została laureatką Literackiej Nagroda Nobla 2009.

To jest mój Facebook. Opowiadam tu o absurdach podróży, o meczu Polska-Anglia, o perfumach Angel, o wyglądzie Humphreya Bogarta, o wampirach melancholicznych, o fotografiach pisarzy, o stadzie malowanych tramwajów, o wiosłowaniu na Łotwie oraz w powieściach Hemingwaya i Flauberta, o paszporcie Mickiewicza, o języku ludzi zakochanych, o spotkaniu z Bjornem Borgiem i o stu innych rzeczach, które coś dla mnie znaczą. Jednak nie jest to książka tylko mojej twarzy, to także ksiązka innych twarzy, bez których nie mógłbym mówić o własnej. Oto niektórzy moi "przyjaciele" - albo raczej bliscy nieznajomi - umieszczeni na tych stronach:
Andre Agassi, Roland Barthes, Charles Baudelaire, Leo Beenhakker, Karen Blixen, Raymond Chandler, Rene-François de Chateaubriand, John Maxwell Coetzee, Kazimierz Górski, Wiktor Hugo, Jan Karski, Zygmunt Krasiński, Choderlos de Laclos, Karol May, Herman Melville, Henry Miller, Juliusz Słowacki, Tadeusz Żeleński (Boy).

"Po co wymyślono Czechów?" pyta Mariusz Szczygieł i odpowiada: "Żeby wprowadzić Polaków w dobry nastrój". Reporter "Gazety Wyborczej", czechofil, autor książek "Gottland" i "Zrób sobie raj", w "Lásce nebeskej" ujawnia twarz felietonisty. Są to wycieczki z literatury czeskiej do życia. "Z książek - przyznaje - zapamiętuję tylko pojedyncze zdania i potem zaczynają one żyć w mojej głowie własnym życiem".

"Moja Europa" to połączone w jedną książkę eseje, autorstwa dwóch wspaniałych prozaików, eseistów (tytuły można by wymieniać dłużej). Różnica między częściami jest znacząca, już na pierwszy rzut oka można stwierdzić, że dla każdego z autorów Europa jest zupełnie inną materią, lub też nawet materią nie jest, a niemożliwą do ujęcia substancją, tak ulotną. Niesamowite, jak różne można mieć pojęcie na, teoretycznie, ten sam temat; jak inaczej można patrzeć na otaczające nas tereny, historię czy nawet geografię. Jurij Andruchowycz w swoim eseju, który jest podzielony dość charakterystycznie na części, opowiada o swojej, bardzo osobistej Europie. Wszystko zaczyna się od barwnego opisu ruin. Zaryzykowałabym stwierdzenie, że jest to opis paradoksalnie żywy, choć mowa jest o ruinach, martwych pozostałościach budowli. W dalszej części Jurij rozpoczyna wielką wędrówkę przez rodzinną Europę. Rodzinną, ponieważ opowiada niemalże dzieje swoich przodków. Dla niego Europa to właśnie "ci ludzie", z którymi się wychowywał, a właściwie, którzy wychowywali jego. Ta podróż to niezwykle osobiste przeżycie. Czytając momentami można mieć wrażenie, że powinno się na chwilę zamknąć oczy, pominąć choć kawałek, aby nie naruszyć tej, jakby sakralnej, części. Andrzej Stasiuk podchodzi do zagadnienia diametralnie inaczej. Jego esej to introspekcja, która odnosi się do terenów, które autor uznaje za "swoją" Europę. Opowieść zaczyna od wytyczenia cyrklem granic, które tylko on uznaje. Ciąg dalszy, to poniekąd wycieczka z przewodnikiem po terenach, które nazywa Europą. Zdanie: "Świat zrobił się zbyt wielki i trwa trochę zbyt długo, by miał jakiś sens" - to wyjątkowo smutne stwierdzenie, które bardzo często przemykało mi przez myśl podczas czytania tej części. Jednak podróż z człowiekiem, który potrafi opisywać otaczającą go rzeczywistość z taką pasją i smakiem, nie mogła być nieprzyjemną. Mimo teoretycznie przygnębiających podsumowań, książka nie skłania do załamywania rąk nad światem, czy raczej Europą i jej nieszczęściami. Zachęca do poświęcenia kilku minut na zastanowienie się nad naszą osobistą wizją kontynentu na jakim żyjemy, jakimi słowami my opisalibyśmy jego istnienie. Język momentami ociera się wręcz o poetycki, co tylko wzmacnia siłę wyrazu całej książki.

Czy zwierzęta noszą maski? I co się kryje w ich oczach, skoro "nie ma tam duszy"? Czy możliwa jest heterotopia - świat radykalnie inny od naszego, gdzie "nie ma mowy o zabijaniu i zjadaniu", bo Inni to "partnerzy, bliscy"? Gdzie zamiast wiedzy-władzy mamy strategię świadomej niewiedzy, a zamiast dominacji - współodczuwanie?Balansując na granicy literackiej mitologii i krytycznej eseistyki, Olga Tokarczuk opowiada nam o ciele, seksualności i śmierci, o uwikłaniu w płeć i uwiedzeniu darkroomem. O Michelu Faberze i Matriksie. A także o swoich podróżach, mapach lęków i lądów, ulicach Amsterdamu i horyzoncie Masywu Ślęży.

"Nieznajomość prawa szkodzi". A nieznajomość sztuki? - Chyba jeszcze bardziej, ale prawem paskudnego paradoksu przekonać się o tym można dopiero, gdy się ją pozna. "Kto nie zna smaku mięsa..."Na szczęście istnieją jeszcze wyśmienici kucharze - potrafią przyrządzić każde danie tak, że nie przejdziemy wobec niego obojętni. Szkice Łysiaka zawarte w "MW" to właśnie takie potrawy - eseje osnute na ciekawych dziełach sztuki, które też w tomie są reprodukowane. Za umiejętność przekazania wraz z nimi choć części swojego Muzeum Wyobraźni należą się autorowi gratulacje.

Książka stanowi zbiór esejów i wywiadów z lat 2006-2011. Autor podejmuje w nich próby odpowiedzi na pytania o dzisiejsza Rosję. Dlaczego proces transformacji ustrojowej w Rosji przybrał zupełnie inną postać niż przemiany w Polsce. Co sprawiło, że mimo destalinizacji w społeczeństwie rosyjskim utrzymuje się mit Józefa Stalina, któremu przypisuje się zasługę zwycięstwa nad Rzeszą hitlerowską, a w cień niepamięci spycha się prawdę o milionach ofiar stalinowskich zbrodni? Ludzi pióra, którzy rozumieją u nas Rosję równie dobrze jak polscy znawcy Rosji tacy jak Jerzy Giedroyc czy Jerzy Pomianowski, jest wielu. Przeważa jednak niewiedza, odwoływanie się do stereotypów i niezrozumienie tego, co się w Rosji i z Rosją dzieje. Niemniej zainteresowanie Rosją, jej historią i kulturą jest znaczne.